Yapay zekânın hâkimlik yapması teorik olarak mümkün görünüyor. Çünkü milyonlarca yargı kararını çok kısa sürede tarayabilir, yıllar süren davaları hızlandırarak daha kısa sürede sonuçlandırabilir ve benzer davalarda aynı yönde kararlar üretme potansiyeline sahiptir. Bugün Çin ve Estonya’da basit hukuki uyuşmazlıklarda dijital yargıç asistanları kullanılmaya başlanmış olması da yapay zekâ hâkimlerin teknik açıdan uygulanabilir olduğunu göstermektedir.
Bununla birlikte, bazı ciddi riskler ve engeller söz konusudur. Öncelikle hâkimlik sadece kanunları uygulamakla sınırlı değildir; vicdan, empati ve insani sezgi adaletin ayrılmaz parçalarıdır. Yapay zekâ ise insan duygularını anlayamaz. Ayrıca, yapay zekâ beslendiği verilerdeki önyargıları yansıtır. Eğer sistem geçmişteki ayrımcı kararlarla eğitilmişse, aynı ayrımcılığı tekrar etme riski vardır. Diğer bir sorun hukuki sorumluluk meselesidir. Bir yapay zekâ yanlış karar verdiğinde sorumluluk kime ait olacaktır? Yazılımcılara mı, devlete mi, yoksa yapay zekânın kendisine mi? Bu belirsizlik büyük bir açmaz doğurmaktadır. Bunun yanında adaletin toplumsal meşruiyeti de önemlidir. İnsanların adalet duygusu, kararların bir insan tarafından verilmesine dayanır. Tamamen makine kararlarına dayalı bir sistem vatandaşların adalet anlayışını zedeleyebilir.
Kısmen Olabilir mi?
Geleceğe dair farklı senaryolar düşünülebilir. En gerçekçi olanı yapay zekânın destekleyici bir sistem olarak kullanılmasıdır. Bu durumda yapay zekâ hâkimlere delil analizi, emsal karar önerileri ve dava özetleri sunar, nihai kararı ise yine insan hâkim verir. Bir diğer senaryo, yapay zekânın yalnızca basit ve standart davalarda görev almasıdır. Trafik cezaları, küçük icra dosyaları ya da idari para cezaları gibi rutin konular bu kapsama girebilir ve bu sayede mahkemelerin yükü hafifleyebilir. Üçüncü senaryo ise tüm davalarda tamamen otonom yapay zekâ hâkimlerin görev almasıdır ki bu, mevcut şartlarda etik, hukuki ve toplumsal açıdan kabul edilemez bir ihtimaldir.
Sonuç olarak, bugünkü koşullarda yapay zekâ hâkimlerin tek başına karar vermesi mümkün değildir. Ancak hâkimlere yardımcı olan, karar süreçlerini hızlandıran ve davaların daha şeffaf yürütülmesine katkı sağlayan yapay zekâ uygulamaları çoktan hayatımıza girmiştir. Gerçek adalet, hâlâ insan vicdanına dayanmaktadır. Yapay zekâ, bu süreci destekleyen bir araç olmalı, asla nihai karar merci haline gelmemelidir.
